ચૈત્ર નવરાત્રી ૨૨ માર્ચ ૨૦૨૩ ને બુધવાર ના રોજ

 હિન્દુ પંચાંગ મુજબ દર વર્ષે ચૈત્ર નવરાત્રીથી જ હિન્દુ નવ વર્ષની શરૂઆત થાય છે. સનાતન ધર્મમાં ચૈત્ર નવરાત્રીનું ખાસ મહત્વ છે. નવરાત્રીમાં  ભક્તો ઘટસ્થાપના કરીને નવ દિવસ સુધી વ્રતનો સંકલ્પ લે છે. નવ દિવસ સુધી ભક્તો માતા દુર્ગાની ભક્તિમાં લીન રહે છે.
આ પવિત્ર અવસર પર માં અંબે ના નવ રૂપ ની આરાધના કરવા માં આવે છે. તેથી આ તહેવાર નવ દિવસ સુધી મનાવવા માં આવે છે. વેદ પુરાણ માં અંબે માં ને શક્તિ નું રૂપ માનવા માં આવેલું છે. જે અસુરો થી આ સંસાર ની રક્ષા કરે છે. નવરાત્રી ના સમયે માં ના ભક્તો તેમના થી પોતાના સુખી જીવન અને સમૃદ્ધિ ની કામના કરે છે. આવો જાણીએ છે માં અંબે ના નવ રુપ કયા કયા છે:-

1.  માતા શૈલપુત્રી
2.  માતા બ્રહ્મચારિણી
3.  માતા ચંદ્રઘંટા
4.  માતા કુષ્માંડા
5.  મા સ્કંદમાતા
6.  માતા કાત્યાયની
7.  માતા કાલરાત્રિ
8.  માતા મહાગૌરી
9.  માતા સિદ્ધિદાત્રી

સનાતન ધર્મ માં નવરાત્રી તહેવાર નું ઘણું મહત્વ છે કે આ એક વર્ષ માં પાંચ વખત ઉજવવા માં આવે છે. જોકે આમાં ચૈત્ર અને શરદ ના સમય આવનારી નવરાત્રી ને જ વ્યાપક રૂપ થી ઉજવવા માં આવે છે. આ અવસર પર દેશ ના ઘણા ભાગો માં મેળા અને ધાર્મિક કાર્યક્રમો નું આયોજન થાય છે. માતા ના ભકતો ભારત વર્ષ માં વ્યાપ્ત શક્તિપીઠ ના દર્શન કરવા જાય છે. ત્યાં જ શેષ નવરાત્રી ને ગુપ્ત નવરાત્રી ના નામે પણ ઓળખાય છે. જેમાં માઘ ગુપ્ત નવરાત્રી, અષાઢી ગુપ્ત નવરાત્રી અને પોષ નવરાત્રી શામેલ છે. આમને દેશ ના વિભિન્ન ભાગો માં સામાન્ય રૂપે ઉજવવા માં આવે છે.શાસ્ત્રી કેયુરભાઇ ભટ્ટ કહે છે કે નવરાત્રી શબ્દ નું સંધિ વિચ્છેદ કરીએ તો ખબર પડે છે કે આ બે શબ્દો ના યોગ થી બને છે. જેમાં પહેલો શબ્દ નવ અને બીજો શબ્દ રાત્રિ હોય છે જેનું મતલબ છે નવ રાત. નવરાત્રી પર્વ મુખ્યત્વે ભારત ના ઉત્તરી રાજ્ય ઉપરાંત ગુજરાત અને પશ્ચિમ બંગાળ માં ઘણી ધૂમ ધામ ની સાથે ઉજવવા માં આવે છે. આ અવસર પર માતા ના ભક્ત તેમનું આશીર્વાદ પ્રાપ્ત કરવા માટે નવ દિવસ સુધી ઉપવાસ રાખે છે.
આ દરમિયાન દારૂ, માંસાહાર, ડુંગરી, લસણ વગેરે વસ્તુઓ નું ત્યાગ કરવા માં આવે છે. નવ દિવસ દરમિયાન વિદ્વાન બ્રાહ્મણ દ્વારા પૂજા, પાઠ, અનુષ્ઠાન, હવન, નવચંડી યજ્ઞ જેવા કાર્ય સિધ્ધિ ના પ્રયોગ કરવામા આવે છે.
ભક્ત જણ ઘટ સ્થાપના કરી ને નવ દિવસ સુધી માતાજી ની આરાધના કરે છે. ભક્તો દ્વારા માતા નું આશીર્વાદ પ્રાપ્ત કરવા માટે ભજનકીર્તન કરવા માં આવે છે.
પંચાંગ અનુસાર, ચૈત્ર મહિનાના શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિ ૨૧ માર્ચ, ૨૦૨૩ મંગળવાર ના રોજ રાત્રે ૧૦:૫૨ થી શરૂ થઈને ૨૨ માર્ચ, ૨૦૨૩ સુધી રાત્રે ૦૮:૨૦ સુધી રહેશે. નવરાત્રીના પ્રથમ દિવસે કલશની સ્થાપના કરવાનો શુભ સમય ૨૨ માર્ચ ૨૦૨૩ ના રોજ સવારે ૦૬:૨૩ થી ૦૭:૩૨ સુધીનો રહેશે.
નવ દિવસ સુધી માતા ની પૂજા તેમના અલગ અલગ રૂપ માં કરવા માં આવે છે.

નવરાત્રી નું પહેલું દિવસ માતા શૈલપુત્રી નો હોય છે

નવરાત્રી ના પહેલા દિવસે માતા શૈલપુત્રી ની પૂજા થાય છે. મા પાર્વતી માતા શૈલપુત્રી નુંજ સ્વરૂપ છે અને હિમાલય રાજ ની પુત્રી છે. માતા નંદી ની સવારી કરે છે. તેમના જમણા હાથ માં ત્રિશૂળ અને ડાબા હાથ માં કમળ નું ફૂલ છે. નવરાત્રી ના પહેલા દિવસ લાલ રંગ નું મહત્વ હોય છે. આ રંગ સાહસ, શક્તિ અને કર્મ નું પ્રતીક છે. નવરાત્રી ના પહેલા દિવસે ઘટસ્થાપના પૂજન નું પણ વિધાન છે.

નવરાત્રી નો બીજો દિવસ માતા બ્રહ્મચારિણી માટે છે

નવરાત્રી નો બીજો દિવસ માતા બ્રહ્મચારિણી ને સમર્પિત છે. માતા બ્રહ્મચારિણી માતા દુર્ગા નું બીજું સ્વરૂપ છે. એવું કહેવા માં આવે છે કે જ્યારે માતા પાર્વતી અપરિણિત હતી ત્યારે તેમને બ્રહ્મચારિણી ના રૂપે ઓળખવા માં આવતો હતો. જો માતા ના આ રૂપ નું વર્ણન કરીએ તો તેમને શ્વેત વસ્ત્ર ધારણ કરેલા છે. તેમના એક હાથ માં કમંડળ અને બીજા હાથ માં જપમાળા છે. દેવી નું સ્વરૂપ અત્યંત તેજ અને જ્યોતિર્મય છે. જે ભક્ત માતા ના આ રૂપ ની આરાધના કરે છે તો તેને મોક્ષ ની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ દિવસ નું વિશેષ રંગ વાદળી હોય છે. જે શાંતિ અને સકારાત્મક ઊર્જા નું પ્રતીક છે.

નવરાત્રી ના ત્રીજા દિવસે માતા ચંદ્રઘંટા ની પૂજા થાય છે

નવરાત્રી ના ત્રીજા દિવસ માતા ચંદ્રઘંટા ની પૂજા કરવા માં આવે છે. પૌરાણિક કથા મુજબ એવું માનવા માં આવે છે કે મા પાર્વતી અને ભગવાન શિવ ના વિવાહ ની દરમિયાન તેમનું આ નામ પડ્યું હતું। શિવ ના માથા પર અડધો ચંદ્ર આ વાત નો સાક્ષી છે. નવરાત્રી ના ત્રીજા દિવસે પીળા રંગ ને મહત્વ આપવા માં આવે છે. આ રંગ સાહસ નું પ્રતિક માનવા માં આવે છે.

નવરાત્રી ના ચોથા દિવસે મા કૂષ્માંડા ની આરાધના થાય છે

નવરાત્રી નો ચોથો દિવસ માતા કૂષ્માંડા ની આરાધના નો હોય છે. શાસ્ત્રો માં માતા ના રૂપ નું વર્ણન કરતાં જણાવવા માં આવ્યુ છે કે માતા કૂષ્માંડા શેર ની સવારી કરે છે અને તેમની આઠ બાજુઓ છે. પૃથ્વી પર થનારી લીલોતરી માતા ના સ્વરૂપ ના લીધે છે એટલે આ દિવસે લીલા રંગ નું મહત્વ હોય છે.

સનવરાત્રી નું પાંચમું દિવસ માં સ્કંદ માતા ને સમર્પિત છે

નવરાત્રી ના પાંચમા દિવસે માં સ્કંદમાતા ની પૂજા થાય છે. પૌરાણિક શાસ્ત્રો મુજબ ભગવાન કાર્તિકેય નું એક નામ સ્કંદ પણ છે. સ્કંદ ની માતા હોવા ને લીધે માતા નું આ નામ પડ્યું છે. તેમની ચાર બાજુઓ છે. માતા પોતાના પુત્ર ને લઈ ને શેર ની સવારી કરે છે. એટલે આ દિવસે ધૂસર એટલે કે સિલેટી રંગ નું મહત્વ હોય છે.

નવરાત્રી ના છઠ્ઠા દિવસે માતા કાત્યાયની ની પૂજા થાય છે

માતા કાત્યાય ની દુર્ગા નું સ્વરૂપ છે અને નવરાત્રી ના આઠમાં દિવસે માતા ના આ રૂપ ને પૂજવા માં આવે છે. માતા કાત્યાયની સાહસ નું પ્રતિક છે. તે શેર પર સવાર હોય છે અને તેમની ચાર બાજુઓ છે. આ દિવસે કેસરી કલર નું મહત્વ હોય છે.

નવરાત્રી ના સાતમા દિવસે માતા કાલરાત્રિ ની પૂજા થાય છે

નવરાત્રી નું સાતમુ દિવસ માતા ના ઉગ્ર રૂપ માતા કાલરાત્રિ ની આરાધના નું હોય છે. પૌરાણિક કથા મુજબ એવું પણ કહેવા માં આવે છે કે જ્યારે માતા પાર્વતીએ શુમ્ભ-નીશુંમ્ભ નામક બે રાક્ષસો નું વધ કર્યું હતું ત્યારે તેમનું રંગ કાળો થઈ ગયો હતો. જોકે આ દિવસે સફેદ રંગ નું મહત્વ હોય છે.

માતા મહાગૌરી ની આરાધના નવરાત્રી ના આઠમા દિવસે થાય છે

મહાગૌરી ની પૂજા નવરાત્રી ના આઠમાં દિવસે થાય છે. માતા નું આ રૂપ શાંતિ અને જ્ઞાન ની દેવી નું પ્રતીક છે. આ દિવસે ગુલાબી રંગ નું મહત્વ હોય છે જે જીવન માં સકારાત્મકતા નું પ્રતીક હોય છે.

માતા સિદ્ધિદાત્રી માટે નવરાત્રી નું અંતિમ દિવસ સમર્પિત છે

નવરાત્રી ના અંતિમ દિવસે માતા સિદ્ધિદાત્રી ની આરાધના થાય છે. એવું કહેવા માં આવે છે કે જે કોઈપણ માતા ના આ સ્વરૂપ ની આરાધના સાચા મન થી કરે છે તેને દરેક પ્રકાર ની સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. માતા સિદ્ધિદાત્રી કમળ ના ફૂલ પર વિરાજમાન છે અને તેમની ચાર બાજુઓ છે.